Memurların yıpranma payı, diğer adıyla fiili hizmet süresi zammı (FHZ), bazı kamu görevlilerine, görevlerinin riskli, tehlikeli veya yıpratıcı olması nedeniyle tanınan ek hizmet süresidir. Bu ek süre, emeklilik hesabında avantaj sağlar; hem prim gün sayısını artırır hem de emeklilik yaşını öne çekebilir.
Aşağıda memurlar için yıpranma payı (FHZ) hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz:
Yıpranma Payı Nedir?
Fiili hizmet süresi zammı, belirli kamu görevlerinde çalışan kişilerin, yaptıkları görevin niteliğine göre, her çalışma yılı için ilave hizmet süresi kazanmasıdır.
Örneğin:
Bir yıl çalışan kişiye 60 gün (2 ay) ek süre verilirse, bu kişi yılda 14 ay çalışmış gibi değerlendirilir.
Hangi Memurlar Yıpranma Payı Alır?
Fiili hizmet süresi zammı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen bazı meslek gruplarına verilir.
YIPRANMA PAYINDAN YARARLANAN İŞ KOLLARI
Mesleklerin çeşidine göre yıpranma hakkı süresi değişiklik gösteriyor.
Bazı meslek grupları bu haktan yılda 180 gün faydalanabilirken bazıları da 60 ila 90 gün arasında yararlanabiliyor.
SGK’nın açıkladığı meslekler ise şöyle:
180 Gün Faydalananlar:
- Madencilik ve yeraltı işleri.
90 Gün Faydalananlar:
- Cıva üretimi işleri,
- Asit imalatı yapan atölye ve fabrikalar,
- Sahil Güvenlik Komutanlığı,
- Emniyet, polis ve MİT mensupları,
- TBMM yasama organı üyeleri,
- Radyoaktif işlerde çalışanlar,
- Türk Silahlı Kuvvetleri,
- Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar,
- Ceza İnfaz Kurumu personelleri,
- Basın ve gazetecilik işlerinde görev yapanlar,
- TRT’de haber hizmetinde görevli olanlar,
- Cumhurbaşkanlığı yardımcıları ve bakanlar.
60-90 Gün Faydalananlar:
- Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar,
- Su altında çalışmayı gerektiren işlerde görev yapanlar.
60 Gün Faydalananlar:
- Alüminyum, kok, döküm ve çimento fabrikaları işçileri,
- Hemşireler,
- Ebeler,
- Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar,
- Termik santrallerde görev yapanlar,
- İtfaiye ve yangın söndürme işlerinde görevli olanlar,
- İhtiyat pilotları,
- Diş doktoru,
- Hasta bakıcı hemşireler,
- Toplum sağlığı teknisyenleri,
- Eczacılar,
- Doktorlar.
Emeklilik Yaşını Nasıl Etkiler?
FHZ, hem emeklilik prim gününü artırır hem de emeklilik yaş haddinden düşülür.
• Her 360 gün çalışmaya karşılık 60 gün eklenirse, bu kişi yılda 420 gün prim ödemiş sayılır.
• Emeklilik yaşı ise bu toplam FHZ süresinin yarısı kadar öne çekilir. (Ancak toplamda 3 yılı geçemez.)
FHZ’den Faydalanma Şartları
• İlgili görevde fiilen çalışmak (örneğin izinli olunan süreler bu kapsamda sayılmaz)
• Kanunen belirlenen süreler içinde çalışmak
• Sigortalı olarak ilgili işte fiilen görev yapmış olmak
Hukuki Dayanak
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Madde 40
• 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu (kapsam dışı memurlar için geçerli)
Sonuç ve Özet: Yıpranma payı, zorlu ve riskli görevlerde çalışan memurlara, daha erken emekli olabilmeleri ve daha fazla prim gününe sahip olmaları için verilen bir avantajdır. Özellikle infaz koruma memurları, polisler ve sağlık çalışanları bu haktan yararlanmaktadır.