Cezaevlerinin tarihi çok eksilere dayanır. Dünya üzerinde suç ve ceza denkleminde varlığını koruyan cezaevleri ülkemizde 1850'li yıllardan itibaren ki kayıtlarını takipçilerimiz için araştırdık ve 1850 - 2005 yılları arası kronolojik bir sıralama yaptık.
İşte ülkemizde cezaevleri tarihsel serüveni:
1846 Bâb-ı Zabtiyye Tevkifhanesi’nin İstanbul Eminönü’nde açılması
1850-1851: Osmanlı mahbeslerinin ıslahı için İngiltere Elçisi Stratford Canning'in ülkedeki İngiliz konsoloslara yaptırdığı anket çalışmasına dayalı raporunu Osmanlı Devleti’ne sunmasu
1851: Osmanlı teb‘asının tamamını kapsayan ilk modern ceza kanununun ilânı
1856: “Mahbeslerin ıslahı” meselesinin Islahat Fermanı'nda ilk kez hükümet politikası olarak Avrupa kamuoyuna açıklanması
1858: Ceza Kanunnâme-i Hümayunu’nun ilânı
1859: Taşradaki ilk hapishanenin Yanya’da açılması
1859: Mahkumların gemilerle taşınabileceği deniz ve nehir kıyısındaki yerleşim birimlerinde, ağır işlerde çalıştırılmaya mahkum edilenlerin cezalarının infazı için taşra kürek merkezlerinin belirlenmesi
1864: Bab-ı Zabtiye Tevkifhanesi hakkında hazırlanan 61 maddelik talimatnamenin taşradaki hapishaneler gönderilmesi
1868: Zabtiye Nezareti'nde mahkumların fotoğraflanmasına başlanması
1871 (Ocak): İstanbul Sultanhamet Meydanı’nda ilk model hapishane olan Hapishane-i Umumi’nin açılması
1872: Osmanlı Devleti'nin, Londra'da düzenlenen Birinci Hapishaneler Kongresi'ne Londra Elçisi Musurus Efendi'yi delege olarak göndermesi
1879: Usul-ı Muhakemât-ı Cezaiyye Kanunu’nun yürürlüğe girmesi
1880: Tevkifhane ve hapishanelerin idarelerine dair ilk yönetmeliğin “Memâlik-i Mahrûsa-yı Şâhânede Bulunan Tevkîfhâne ve Hapishânelerin İdâre-i Dâhiliyyelerine Dâir Nizamnâme Lâyihası” başlığıyla yürürlüğe sokulması
1891: Siyasi suç mahkumlarının fotoğraflarının alınmaya başlanması
1893: Türkiye ceza infaz kurumları tarihindeki ilk oda tipi modern cezaevi projesinin, Sultan II. Abdülhamid’in talebi üzerine, Sirkeci Garı’nı da tasarlayan Prusyalı mimar A. Jasmund ile Türk öğrencisi Mimar Kemaleddin Bey tarafından Saray’a arzı
1911: Dahiliye Nezareti’ne bağlı olarak Hapishaneler İdaresinin kurulması
1911: Hapishaneler İdaresi Müdürü Abdurrahman Asım Bey’in yurtdışındaki ceza infaz kurumlarını yerinde inceleyen ilk Osmanlı görevlisi olarak Fransa ve Avusturya’daki ceza infaz kurumlarını ziyareti
1912: Osmanlı hapishanelerine ilişkin ilk kapsamlı istatistik araştırmasının yapılması
1913 (22 Aralık): Hapishaneler İdaresi'nin Dahiliye Nezareti bünyesinde Hapishaneler Umum Müdiriyeti'ne çevrilerek bugünkü Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü'nün temelinin atılması. İlk müdür Efdaleddin (Tekiner) Bey'dir.
1916: Alman hapishane uzmanı Dr. Paul Pollitz’in Hapishaneler Umum Müfettişliği’ne atanması
1926: 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun yürürlüğe girmesi
1929 (1 Haziran): Hapishaneler Umum Müdürlüğünün, Dahiliye Vekaleti’nden (İçişleri Bakanlığı) Adliye Vekaleti (Adalet Bakanlığı) teşkilatına nakli devredilmesi
1930: 1721 sayılı Hapishaneler ve Tevkifhanelerin İdaresi Hakkında Kanun’un yürürlüğe girmesi
1932: Hapishaneler tetkikine ait raporun yayımlanması; 2023 sayılı Kanun ile 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’na bir fıkra eklenerek donanımı olmayan hapishanelerde hükümlülerin gündüzleri cezaevi dışında kamu hizmetlerinde çalışabilmelerinin düzenleme altına alınması
1933: 2275 sayılı Kanun ile ceza infazında hücre evresine yer verilmemek suretiyle, topluluk sisteminde geçilmesi
1935: Hakim namzedi Mutahhar Şerif'in yurtdışındaki ceza infaz kurumlarını incelemek üzere Almanya, İsviçre, Avusturya, İtalya, Macaristan, Romanya, Yunanistan ve Bulgaristan'a gönderilmesi
1936: Adalet Vekili Şükrü Saraçoğlu'nun ceza infaz sisteminde tedrici serbesti sistemine (systeme progressif) geçileceğini duyurması
1936 (1 Ekim): Mutahhar Şerif'in projesi olan ve 'İmralı Adası Sosyal Sanatoryumu' adı verilen iş esaslı yeni cezaevinin açılması
1937: 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 13. maddesinde değişiklik ve 03.02.1937 tarihli Kanun ile hapis cezasında yeniden dereceli sisteme geçilmesi, infazın ilk aşamasında altı aydan üç yıla kadar değişebilen sürelerde geceli gündüzlü hücre infazının kabul edilmesi
1938: 3408 sayılı ve 06.06.1938 tarihli Kanun ile Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün kurulması, 3500 sayılı ve 05.05.1938 sayılı Kanun ile görevlerinin belirlenmesi
1939: Sultanahmet'teki Hapishane-i Umumi binasının yeni İstanbul Adliyesi inşası sürecinde yıkılarak, buradaki mahkumların Sultanahmet İshakpaşa Tevkifhanesi'ne nakli
1941: 4077 sayılı Kanun ile iş esası üzerine kurulan cezaevlerine ilişkin hükümlerin ıslah evlerinde de uygulanması; 1902 Belçika Ceza İnfaz Kanunu esas alınmak suretiyle 26.8.1941 tarihli Ceza ve Tevkifevleri Nizamnamesi’nin hazırlanması
1943: 4358 sayılı Kanun ile Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün teşkilat ve görevlerinin yeniden belirlenmesi
1945: Aşamalı ceza infaz sistemi kapsamında Dalaman'da çiftliklerde çalışma esaslı bir cezaevinin açılması
1948: Edirne'de, İmralı ve Dalaman'daki ceza infaz sistemine benzer çalışma esasına dayanan bir cezaevinin açılması
1952: Kayseri’de mıntıka (bölge) kapalı cezaevinin açılması
1953: Türk Ceza Kanunu'nun 6123 sayılı kanunla tadil edilmesi, hapis ceza sürelerinin uzatılarak hafifletici sebeplerin azaltılması
1957: 6988 sayılı Kanun ile ceza infazında hücre devresi süresinin kısaltılması
1965: 13.07.1965 tarihli 647 sayılı İnfaz Kanunu ile hapis cezasının infazında yeni dönemin başlaması
1967: 01.08.1967 tarihli ve 6/8517 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tevkifhanelerin Yönetimine ve Cezaların İnfaza Dair Tüzük’ün yürürlüğe girmesi
1968: İnşaatına 1956 yılında başlanan ilk büyük bölge hapishanesi olan Sağmalcılar (Bayrampaşa) Cezaevi'nin açılması
1981: İstanbul’da Metris Cezaevi'nin açılması
1984: 2992 sayılı Adalet Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’un yürürlüğe girmesi
1991: 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun infaz hukukunun kaynakları arasına girmesi
1997: 4301 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumunun Kuruluş ve İdaresine İlişkin Kanun’un yürürlüğe girmesi
2001: 4681 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları Kanunu ve 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu’nun yürürlüğe girmesi
2002: 4769 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Eğitim Merkezleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesi
2004: 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5252 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un yürürlüğe girmesi
2005: 5320 Ceza Muhakemesi Kanunu’nun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun; 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu ve 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesi.
Özel haberler ile karşınızda olmaya devam edeceğiz. adalet.tv / özel haber
