Bugünki yazımızda çocukluk döneminde sıkça rastlanan bir rahatsızlıktan bahsedeceğiz. Tedavi sürecinden, neden olan etmenlerden, hangi periyotta görülme riski olduğundan ve anne ve baba adaylarının bilmesi gereken, hangi davranışları çocuklarında gördüklerinde şüphelenmesi gerektiğinden ve tedavi sürecinden bahsedeceğiz.
Özellikle anne ve babalara çok faydalı olacağını düşündüğümüz ya da çocuğunda bazı bulgularda şüphelenen veya ftr öğrencilerine çok faydalı olacağını düşündüğümüz yazımız sizlerle.
Serebral palsi, kısa adlandırmasıyla SP ilk defa William Little tarafından tanımlanmıştır. Serebral palsi olarak adlandırılması ise Burgess ve Phelps tarafından yapılmıştır. O sıralarda genellikle zor doğumla ilişkili olduğu düşünülsede günümüzde artık doğum sonrası görülebildiği de ortaya konulmuştur.
SP, gelişmekte olan fetal veya yenidoğan beyninde meydana gelen kalıcı bozukluğu ifade eder. Hasar meydana geldikten sonra oluşumu devam etmez. Yani beyin hasarı statiktir. Ama hasarın meydana getirdiği bozukluklar zamanında ve doğru bir şekilde tedavi edilmezse buna bağlı olarak başka bozukluklar meydana gelir. Ve hasar ilerleyici olmasa da vücutta meydana gelen postür bozuklukları ilerleyici olabilir.
Bozukluk; kas tonusunda ve motor, hareket becerilerinde değişikliklere sebep olur. Her çocukta ortaya çıkan tablo aynı değildir.
Ortaya çıkma yaşına göre bu tablo değişir. Tablo birde hasarın boyutuna ve şiddetine bağlıdır.
%50-60 oranında doğum öncesinde (prenatal) görülür.
%30-40 oranında hamilelik (perinetal) döneminde görülür.
%10-15 oranında ise doğum sonrasında (postanatal) görülür. Bu dönem ortalama 2 yaş olarak belirlenmiştir.
Etyoloji
Prenatal nedenler
Genetik faktörler: SP genetik geçiş gösterebilen bir rahatsızlıktır.
Travma
Radyasyon
Çoğul gebelik
Kan uyuşmazlığı
Toksemi
Doğum öncesi annenin yetersiz beslenmesi: Anne adaylarının bu süreci düşünüyorsa doktora danışması ve kan tahlili yaptırması gerekli takviyeler ve oluşabilecek rahatsızlıklar açısından oldukça önem arz eder.
Plesantal anormallikler
Annede hipertansiyon veya hipotansiyon
Metabolik ve enfeksiyoz hastalıklar
Perinetal nedenler
Anoksi: Vücutta O2 bitmesi
Asfiksi
Zor doğum
Travma
Hemoraj
Hatalı forseps kullanımı
Düşük doğum ağırlığı
Prematüre doğum: Özellikle 28 hafta altı Postnatal nedenler
Enfeksiyonlar
Kernikterus: Bilirubinin fazla birikmesi
Hipoglisemi
Travmalar
Anoksi
Hipoksi
Yüksek ateşli hastalıklar
Toksik nedenler
Vasküler problemler
Enfeksiyonlar
Yüksek ateşli hastalıklar
Hemoraj
SP sonucu görülebilecek bozukluklar
Hareket ve postür bozukluğu (Tedavide temel hedef bunlar üzerine olur.)
Yürüme problemi: SP'de en sık görülen problem yürüme bozukluğudur. Yardımcı aletler ve fizik tedaviyle bu sorun en aza indirilmeye çalışılır.
Kas zayıflığı: Hipertonus sonucu kas kuvvetli dursada aslında kas zayıflığı vardır. Sadece agonist kas değil aynı zamanda antagonist kasta zayıftır. Bu zayıflığın temel sebebi ise hipertonus sonucu kullanamama ve zayıflık.
Gelişim geriliği
Anormal kas tonusu
Hipertoni: Şiddetli, orta ve hafif spastisite.
Hipertonus piramidal sistem lezyonu sonucu gelişir.
Hipotoni: Laksite fazla (Baktığımız zaman kas ve uzuvlar kendini bırakmış gibi durur.
Cerebellum lezyonu sonucu görülür.
Flukte tonus (Değişken tonus): Extrapiramidal sistem (Bazal ganglionlar ve talamus) lezyonu sonucu görülür.
Hipertoni varken birden hipotoniye geçiş olur.
Duyu problemi: Denge problemi, vücut farkındalığında eksiklik, sürekli hareketlilik hali, farklı pozisyonlara adaptasyonda gecikme, zayıf diskriminasyon algısı
Postürel kontrol yetersizliği
Birleşik reaksiyon: Etkilenen kısımla aktivite yaparken yine aynı kısımda ortaya çıkan reaksiyon.
Kompansatuvar reaksiyon: Daha fazla etkilenen ekstremite ile hareketi yaparken daha az etkilenen tarafta ortaya çıkan reaksiyon
Zorlayıcı aktivite: Daha az etkilenen kısım ile hareket yapıldığında daha fazla etkilenen bölgede meydana gelen tonus artışı
Motor problemler
Ortopedik problemler: Deformite (Anormal vücut postürü sonucu meydana gelen kaslarda kısalık vb problemler, kalıcı değildir.) Kontraktür: Kas, tendon vey eklem yapısı bozulur ve kalıcıdır. Çocuk yetişkinliğe girdikçe deformite ve kontraktürler oluşmaya başlar ve daha da belirginleşir. Bu sebeple ağrı problemi yetişkinlikte daha fazladır. Bu gibi problemler zaman içinde oluşur. Peki oluşumuna neler etki eder? Anormal kas tonusu başta olmak üzere birden çok faktör vardır. İmmobilite, fiziksel büuyümei asimetri( Skolyoz buna örnek verilebilir. Eğer çocuk tekerlekli sandalye kullanıyorsa doğru oturma postürü öğretilmediği zaman omurgada asimetri meydana gelebilir. Buda başta skolyoz olmak üzere virden fazla ortopedik probleme sebep olabilir.) Duyu algı bozuklukları, anormal refleks aktivite olarak sıralayabiliriz.
Mental problemler: Entellektüel problem ve öğrenme güçlüğü görülebilir.
Epilepsi
Davranışşal problemler
İşitme problemleri İşitme agnozisi
Görme problemleri Strabismus: Gözde içeri doğru kayma Nistagmus: Odaklama problemi
Görme keskinliğinde azalma
Göz tembelliği
Duyu- algı bozuklukları Taktil algı Taktil diskriminasyon Proprioseption
Konuşma problemi
Dizartri: Konuşma merkezinde problem yoktur.
Kas iskelet sisteminden kaynaklı sorun var.
Konuşmada gecikme
Üriner sistem problemleri
Konstipasyon, inkontinans, tekrar eden enfeksiyonlar (Sp'li çocuklarda temizlik ve bakım çok dikkat edilmesi ve hassas olunması gereken bir konudur.)
Solunum problemler: Aspiasyon pnömonisi, üst solunum yolu enfeksiyonu
Oral-motor problemler Çiğnemede güçlük
Öksürmede artış
Yutma problemi (Yemek yeme sırasında aspirasyon pnömonisi görülebilir. Yutmada meydana gelen problemler bunu tetikler ve katı, sıvı alınan besin solunum yollarına girebilir.)
Aşırı salya üretimi
Büyümede gerilik
Gİ prpblemler:Konsipasyon, reflü, kasılmalar
SP belirtileri, meydana gelen erken bulgular, bebeklerde dikkat edilmesi gereken davranışlar
Rahatsızlık ne kadar erken farkedilip fizik tedavi ve gerekli başka tedavilere ne kadar erken başlanırsa en iyi sonuç alınır ve kalıcı hasarlar önlenir. Burada en büyük iş ebeveynlere düşer. İlk aylarda her anına şahit olan anne ve babalar bazı hareketlerden böyle bir riskin olup olmdığını anlayabilir.
Bebekte aşırı ağlama durumu varsa (özellikle monoton ve tiz), uyumuyorsa bu risk faktörü olabilir. Tabi her ağlaya bebeğe tanı koymak veya şüphelenmek yanlıştır. Anlatacağımız diğer bulgularla birlikte görülmesi veya uzun sürmesi bir sorun teşkil edebilir.
Uyarılara az yanıt vermesi. Önceki yazımızda da bahsettiğimiz gibi bebeklerde gelişim aylarına göre gözlenmesi ve gözlenmemesi gereken refleksler vardır. Bunların olmama ve olma durumu da risk faktörüdür.
Opistotonus: Sırtüstü yattığında extansör yönde aşırı tonus artışı. Bu bulgu genelde şiddetli spastik vakalarda karşımıza çıkar.
Ağzından fazla miktarda salya çıkması
Letarji: Sürekli uyku hali.
Emme bozukluğu, emme sırasında veya sonrasında sık sık kusması.
İstem dışı hareketler
Gelişim basamaklarında meydana gelen gecikme (örneğin dönmesi gereken veya emeklemesi gereken ayda bunları yapmaması, 18 aylıkken yürüyememesi, 3 aylıkken başını tutamaması, 6 aylıkken oturamaması bir risk faktörüdür. Çoğu çocukta gelişim basamağı oynama gösterir. Gelişim basamağında 1,2 ay gecikme olması durumunda hemen endişelenmemek gerekir. Dediğimiz gibi iyi bir gözlem ile çocuğun diğer davranışlarının ve tepkilerinin gözlemlenmesi gerekir.)
Filopi bebek: Çok gevşek olması
Bebekte görülen aşırı reflekler (Sürekli babinski refleksinin olması, bez değiştirirken bacaklarının içe doğru aşırı internal rotasyona doğru tonusunun artması)
Konvülzüyonlar
Bu yazımızda SP'nin tanımı, meydana gelen bozukluklar, risk faktörleri gibi konulardan bahsettik. CP sınıflandırması ve fizik tedavi yazımızda görüşmek üzere. Sağlıklı günler dileriz.
Sp nedir. Sp tedavisi, sp risk faktörü, sp neden olur, sp fizik tedavi, serebral palsi, cp tedavisi var mıdır, sp li çocuk nasıl anlaşılır, sp tipleri, serebral palsi, serebral palsi tedavisi, çocuk gelişim basamakları, fizik tedavi ve rehabilitasyon
