İşçi, çeşitli nedenlerle işten ayrılmış olabilir. Bu nedenler İş Kanunu uyarınca, işçi haklı nedenle fesih halinde işverenine karşı ileri sürebileceği taleplerle haklı neden olmaksızın fesih halinde ileri sürebileceği talepler farklıdır. İş akdini haksız yere fesheden işçinin İş
Kanunu’na göre işvereninden tazmin edebileceği kalemler şunlardır:
1-Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatına hak kazanmanın ön koşulu en az bir yıl boyunca aynı işverenle birlikte çalışmaktır. İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi halinde kıdem tazminatı hakkı doğar. Ancak haklı neden olmaksızın, kendi keyfiyeti nedeniyle iş akdini feshetmişse kural olarak kıdem tazminatına hak kazanmaz. Ancak bazı istisnai hallerde hak kazanabileceği öngörülmüştür.
Bu haller ise:
- İşçi askere gitmesi gerektiği için işten ayrılmışsa,
- İşçi emekliliği geldiği için işten ayrılmışsa,
- İşçi malulen emekli olduğu için işten ayrılmışsa,
- Yeni evlenmiş kadının, resmi nikahın kıyıldığı tarihten itibaren bir yıl içerisinde işten ayrılması,
- İşverenin iş yeri içerisindeki hal ve hareketleri iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı olduğu için işçinin işten ayrılması,
- İşçinin ölmesi gibi nedenlerin varlığı halinde işçi, kusuru olup olmadığına bakılmaksızın işten keyfiyetle ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanabilir.
2- Fazla Mesai Ücreti
İşçinin haftalık 45 saati doldurduktan sonra çalıştığı saatler fazla mesai sayılır. Fazla çalışma ücreti hesaplanırken dinlenme sürelerinin düşülmesi gerekir. Ardından işçinin aylık ücreti 225 saate bölünür. Çıkan sonuç işçinin bir saat çalışması sonunda hak ettiği ücrettir. Çıkan sonuç 1,5 ile çarpılır. Bu sonuç da işçinin bir saatlik mesai ücretidir. Fazla mesai ücreti, maaş bordrolarında tahakkuk ettirilmişse ve işçinin de altında imzası varsa aksini ispatı zordur. Yargıtay’ın bu konuda farklı içtihatları da mevcuttur. Ancak maaş bordrosunda işçinin imzası bulunmuyor ise işçi bordroda tahakkuk ettirilen fazla mesai ücretinin aksini tanık dahil her türlü delille ispatlayabilir. Bununla birlikte işçinin fazla mesai ücretini talep etmesi için işten haklı sebeple ayrılmış olması gerekmez. İş akdi haksız bir sebeple dahi feshedilse işçi fazla mesai ücretine hak kazanır.
3- Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti
İş akdinde işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacağına ilişkin bir ibare yoksa işçin bu günlerde çalışması halinde, kaç saat çalıştığına bakılmaksızın bir günlük ücrete hak kazanır. Ülkemizde ulusal bayram ve genel tatil olarak nitelendirilen günler şunlardır: 1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 15 Temmuz, 30 Ağustos, 29 Ekim, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramıdır. İşçinin bu günlerde çalıştırıldığında ücreti ödenmezse dava yoluyla en yüksek faizin işlenmesi koşuluyla işverenden talep etme hakkı mevcuttur.
4-Yıllık İzin Ücreti
İşçinin kıdemine göre yıllık ücreti olarak kullanacağı izin günlerinin sayısı artmaktadır. Örneğin ;1-5 yıl arasında çalışan bir işçinin yıllık 14 gün ücretli izin kullanma hakkı vardır. İşçi kendisine ödenmemişse işten ayrıldığında kullanmadığı yıllık izinlerini işvereninden talep edebilir. Bu durumun ispatında işverenin tutması gereken yıllık izin defterinin önemi büyüktür.
5- Asgari Geçim indirimi
Asgari geçim indirimi, işçinin sorumluluğunu üstlendiği, bakmakla görevli olduğu kimseler için gelir vergisinde uygulanacak olan indirimdir. Bu indirimin oranı pek çok etkene göre değişir. Medeni durumunuz, çocuk sayınız bunlara birer örnektir. AGİ’nin her ay işçiye ödenmesi gerekir. Aksi takdirde işçinin bunları talep hakkı mevcuttur.
6- Hafta Tatili Ücreti
İş Kanunu’na göre işçiye 7 günlük hafta içerisinde bir gün (24 saatlik) izin verilmesi zorunludur. Hafta tatilinde çalışıyorsanız işveniniz, günlük ücretinizin 1,5 katını vermek zorundadır. Eğer bunlar verilmemişse işten ayrılan işçinin bunları talep etme hakkı mevcuttur.
