İhtiyati haciz bir hukuki korumadır. Konusunu para ve parayla ölçülebilen teminat alacaklarına özgü takipler oluşturan borçlarda, alacaklının alacağına kavuşması adına şartları oluşmuşsa, borçlunun mallarına geçici olarak el konulmasından ibarettir. İhtiyati haciz müessesenin getirilmesinin nedeni; borçlunun mallarını alacaklıdan kaçırarak alacaklının zarara uğrama tehlikesini ortadan kaldırmak, alacaklıyı garanti altına almaktır. İhtiyati haciz İİK m. 257-268 arasında kanunda yerini almıştır.
İhtiyati Haczin Şartları Nelerdir?
İhtiyati haciz, borçlu bakımından hak kaybına yol açma endişesi olan bir müessesedir. Bu nedenle borçlu aleyhine ihtiyati hacze karar verilebilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Bunları sıralayacak olursak:
-Alacak bir para borcu olmalıdır ve rehinle teminat altına alınmamış olması gerekir. Rehinle teminat altına alınmış bir borç lehine ihtiyati haciz konulması mümkün değildir. Nitekim ihtiyaç da yoktur. Çünkü borcun ifası, rehin aracılığıyla garanti altına alınmıştır.
-Kural olarak alacağın vadesinin gelmiş olması, muaccel olması gerekir. Ancak bunun istisnaları kanun koyucu tarafından düzenlenmiştir.
-Borçlu aleyhine ihtiyati haciz kararı verilmesini haklı gösterecek nedenlerin bulunması gerekir.
-Lehine ihtiyati haciz talebinde bulunan alacaklının mahkemeye başvurup teminat yatırması gereklidir. Ancak ortada bir ilam var ise teminat yatırılmasına gerek yoktur.
Muaccel Olmayan Alacaklar Bakımından İhtiyati Haciz Talep Edilebilir mi?
Esas kural, vadesi gelmiş alacaklar bakımından ihtiyati haciz kararı verilmesidir. Ancak İİK m.257/2’de bu durumun istisnaları da mevcuttur. Bu istisnalar içinde kalmak koşuluyla vadesi gelmemiş alacaklar bakımından da ihtiyati haciz talep edilebilmesi mümkündür. Bu durum şu hallerde mümkündür:
-Borçlunun belirli bir yerleşim yerinin bulunmaması. Bu durumda alacaklının borçluya ulaşması zorlaşacağı için istisna kapsamına alınmıştır.
-Borçlunun, borçlarını ödememek amacıyla malvarlığı altındaki malları kaçırmak için veya gizlemek için hazırlık içine girmesi. Borçlunun eylemlerinin hazırlık aşamasında kalmayıp fiilen gerçekleştiği hallerde İİK’dadüzenlenen mal kaçırma suçunun gündeme gelmesi olasıdır.
-Borçlunun borcundan kurtulmak için kaçmaya hazırlanması veya zaten çoktan kaçmış olması. Örneğin borçlu taahhüdünü yerine getirmemek adına Türkiye’de yaşarken birden yurtdışında yaşamaya başlamışsa bu tehlike söz konusudur.
-Borçlunun, alacaklının menfaatine zarar verecek şekilde hileli işlemler yaparsa ve bunlar da tespit edilmesi.
Bu hallerde vadesi gelmemiş olmasına rağmen ihtiyati haciz konulması mümkündür. Ancak belirtmek gerekir ki şarta bağlı alacaklar bakımından ihtiyati haciz kararı, bu şartlar meydana gelse bile verilmez.
İhtiyati Haciz Kararı Nasıl İstenir?
Alacaklı şayet alacak davasını açtıktan sonra ihtiyati haciz kararı konulmasını istiyorsa, ihtiyati haciz talebi alacak davasına bakan mahkemeye yapılır. Ancak ihtiyati haczin niteliği itibari ile icra takibi başlamadan önce de talep edilmesi mümkündür. Bunlarla birlikte borçluya takip talebi sonrası gönderilen ödeme emrine, süresi içerisinde itiraz edilmesi halinde açılacak olan itirazın iptali ve menfi tespit davaları sırasında da ihtiyati haciz talep edilebilir.
İhtiyati Haciz Kararı Hangi Mahkemeden Talep Edilir?
Borcun niteliğine göre değişecek olması ile birlikte, ihtiyati haciz kararı Asliye Ticaret Mahkemesi veya Asliye Hukuk Mahkemesi’nden bir dilekçe ile talep edilebilir. Bununla birlikte lehine ihtiyati haciz kararı verilmesini talep eden alacaklı, ihtiyati haczin gerekliliği hakkındaki delilleri mahkemeye sunmakla yükümlüdür.
İhtiyati Haciz Kararına Karşı İtiraz Nasıl Yapılır?
Uygulamada ihtiyati haciz kararının daha çok duruşma yapılmadan, mahkemece alacaklının dilekçesi haklı görülürse yapılmaktadır. Adil yargılanma hakkı bakımından hak kaybına uğramamak adına ihtiyati haciz kararına karşı borçlu itirazda bulunabilir.
Borçlu haczin yapıldığı veya kendisine haciz tutanağının gönderildiği tarihten itibaren 7 günlük süre içerisinde, aleyhine ihtiyati haciz kararı veren mahkemeye bir dilekçe vermek suretiyle itirazda bulunabilir.
