Bir ülke parası halka ülke paraları karşısında (döviz) bilerek değer kaybettiriliyorsa bunun adı Devalüasyon olur. Türkiye'de devalüasyon, Türkiye geçmiş ekonomi tarihinde çok sayıda yapılan ve cari dengeyi sağlayabilmek amacıyla denenen ekonomik müdahalelerden biri olduğu biliniyor. Devalüasyon yaparak ülkenin dış satın alma gücü düşürülerek diğer ülke dövizleri karşısında Türk lirasına değer kaybettirildiniz biliniyor. Bunun tarihte örnekleri mevcuttur.
Türkiye’de ne zaman Devalüasyon yapıldı?
Ülkemizde bir çok adı konmamış Devalüasyon mevcut, bunların kronolojik sıralaması ise şöyle yapılabilir. 1931 yılında Amerikan doları 211 kuruş olarak ayarlanmıştı. Bu ayarlamanın devalüasyon olup olmadığı ise ekonomi bilimi açısından tartışmalıdır. 1931'de yapılan döviz ayarlamasının ekonomide belirtilen devalüasyon teorilerine uygun olmaması nedeniyle Türkiye’de ilk devalüasyonun 7 Eylül 1946 yılında yapıldığı kabul edilir.
1946 yılında Recep Peker döneminde 15. Türkiye Hükümeti tarafından I. Dünya Savaşı şartlarının getirdiği ekonomik zorluklar içinde devalüasyon yapılarak dış ticaret dengesi sağlanarak iç üretimin artırılması hedeflendi. Bu amaca yönelik 1943 yılında küçük bir devalüasyon yapılmıştı. '7 Eylül Kararları' olarak bilinen devalüasyon ile 1946 yılında Türk lirasına yüzde 40'a yakın değer kaybettirildi biliniyor.
1946 devalüasyonu ağır ekonomik sonuçlara yol açtı. Hedeflerin gerçekleşmesi bir yana Türk lirasının aşırı değer kaybetmesi neticesinde kamunun bütçe açığı arttı, ihracat azaldı, ithal ürünlere olan talep arttı. Halkın satın alma gücünde ciddi anlamda düşüş yaşandı.
1946 devalüasyonunun asıl etkisini siyasi alanda gösterdiği kabul edilir. 1950 Türkiye genel seçimleri'nde Demokrat Parti iktidara geldi.
1958 yılında Demokrat Parti iktidari döneminde yapıldı. 4 Ağustos 1958 tarihinde 'İktisadi İstikrar Tedbirleri' uygulandı. Türk lirasına yüzde 220 değer kaybettirildi ve bir Amerikan doları 9 Türk lirası olduğu rakamlara yansımıştı.
10 Ağustos 1970 tarihinde Süleyman Demirel başbakanlığındaki 32. Türkiye Hükümeti tarafından ağır bir devalüasyon yapıldı. Türk lirası yüzde 70'e yakın değer kaybetti.
1970'li yılların sonlarında devalüasyonlar artık sıklıkla yapılır olmuştu. Yılda birkaç kez 'ayarlama' adı altında döviz kuru yeniden belirliyordu. 1979 yılının Nisan ayında yüzde 30 ve aynı yılın temmuz ayında yüzde 88'e yakın oranda Türk lirası değer kaybetti.
24 Ocak kararları kapsamında açıklanan paket yüzde 33'lük bir devalüasyon öngörmüştü. Bir Amerikan doları 1980'de 90TL, 1981'de 133TL, 1982'de 191TL'ye ulaştı. Döviz kurundaki belirsizlik faizlerin artmasına sebep oldu ve toplumda da bankerler krizi gibi yansılamaları olduğu herkes tarafından biliniyor.
1994 Ekonomik krizinde ağır bir devalüasyon gerçekleştirildi. Başbakan Tansu Çiller tarafından açıklanan 5 Nisan Kararları ile Türk lirası yüzde 38 devalüe edildiği hafızalarda tazeliğini koruyor.
2001 yılında Merkez Bankası sabit kur rejiminden vazgeçerek dalgalı kur rejimine geçti. O günden günümüze kadar dolar yıllar içerisinde düşüp artışa geçsede, genel grafik trendi hep yukarı doğru oldu.
Kısacası bir sabah kalktığınızda cebinizdeki para bir önceki güne göre marketten aynı ürünleri alamıyorsa bunun adı Devalüasyon'dur.
