1. Denetimli serbestlik nedir?
Denetimli serbestlik; şüpheli, sanık ve hükümlüler (yükümlüler) hakkında adli makamlarca verilen ceza ve tedbirlerin toplum içinde denetim ve takibinin yapıldığı; şüpheli, sanık ve hükümlülerin iyileştirilmesi ve yeniden sosyalleştirilmesi için ihtiyaç duyulan her türlü hizmet, program ve kaynakların sağlandığı bir ceza ve infaz sistemidir. Diğer bir ifadeyle denetimli serbestlik; yükümlülerin suç işlemesine neden olan davranışlarının düzeltilerek, tekrar suç işlemelerinin önlenmesi, ceza infaz kurumundan salıverilen hükümlülerin takip edilmesi, madde bağımlılarının rehabilitasyonu, suçtan zarar gören mağdurların uğradıkları zararın giderilmesi ve bu yolla toplumun korunması amacıyla kurulmuş bir infaz sistemidir.
2. Denetimli serbestlik tarafından hangi kararlar infaz edilmektedir?
Ülkemizde denetimli serbestlik hizmetleri, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük ile ilgili kanunların uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları düzenleyen yönetmelik ve genelgeler çerçevesinde denetimli serbestlik müdürlükleri tarafından yerine getirilmektedir.
Bu kapsamda, denetimli serbestlik müdürlükleri tarafından aşağıda belirtilen kararların infazı gerçekleştirilmektedir:
-Adli Kontrol (CMK 109; ÇKK 20)
-Çocuğun Denetim Altına Alınması (ÇKK 5, 36)
-Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar (TCK 50/1-c, d, e, f)
-Hapis Cezasının Ertelenmesi ve Denetimli Serbestlik (TCK 51/4-a, b, c; TCK 51/5)
-Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma (TCK 53/5, 6)
-Tedavi ve Denetimli Serbestlik (TCK 191/3)
-Etkin Pişmanlık (TCK 221/5)
-Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanarak Cezaların İnfazı (CGTİHK 105/A)
-Adli Para Cezasına Karşılık Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma (CGTİHK 106/3)
-Koşullu Salıverilme (CGTİHK 107/7, 8, 9)
-Mükerrirlere ve Bazı Suç Faillerine Özgü İnfaz Rejimi ve Denetimli Serbestlik (CGTİHK 108/4, 6, 9)
-Hapis Cezasının Konutta Çektirilmesi (CGTİHK 110/2)
-Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ve Denetimli Serbestlik (CMK 231/8-a, b, c)
3. Denetimli serbestlik müdürlükleri idari yönden nereye bağlıdır?
Denetimli serbestlik müdürlükleri idari yönden Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonunun bulunduğu yerdeki Cumhuriyet başsavcılığına bağlıdır.
4. Denetimli serbestlik kapsamında yükümlülükler neye göre belirlenmektedir?
Denetimli serbestlik hizmetleri kapsamında toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesine karar verilen yükümlülerin denetimli serbestliğe tâbi oldukları süre içerisinde hangi yükümlülüklere tabi tutulacakları ve uymaları gereken kurallar, adli merci tarafından verilen kararın gereği dikkate alınarak ve karar türüne göre gerektiğinde yükümlü hakkında denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından belirli araçlar da kullanılmak suretiyle yapılan değerlendirme neticesinde belirlenmektedir.
5. Denetimli serbestlik kapsamında yer alan eğitim ve iyileştirme çalışmaları nelerdir? Kimler tarafından gerçekleştirilir?
Denetimli serbestlik kapsamında cezaları toplum içinde infaz edilen yetişkin ve çocuk/genç yükümlülere tespit edilen risk ve ihtiyaçları doğrultusunda eğitim ve iyileştirme çalışmaları yürütülmektedir. Söz konusu çalışmalar; bireysel görüşme, grup çalışmaları, seminerler, boş zaman yapılandırılması vb. faaliyetleri içeren bir süreci kapsamaktadır. Bu çalışmalar, ilgili konularda eğitim almış, denetimli serbestlik uzmanları (öğretmen, psikolog, sosyal çalışmacı ve sosyolog) tarafından yerine getirilmektedir.
Eğitim ve iyileştirme çalışmaları kapsamında, süreç içinde geliştirilen ve halihazırda uygulanmakta olan müdahale programları aşağıda belirtilmiştir:
Bireysel Görüşme Uygulamaları
Değerlendirme Görüşmeleri
Bireysel Müdahale Görüşmeleri (Uzun Süreli Bireysel Görüşme)
Denetimli Serbestlik Uygulamalarında Öfke Kontrolü Programı – (ÖfkeSİZ)
Grup Çalışmaları
Yetişkinler için:
Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Farkındalık Programı(SAMBA)
Hayat İçin Değişim Programı(HAYDE)
Öfke Kontrolü Müdahale Programı
Çocuk ve Gençler için:
Çocukları için Temel Yaklaşım Müdahale Programı-ÇMP1
Denetim Altındaki Çocuklar için Alkol ve Madde Müdahale Programı-ÇMP2
Çocuklar için Genel Suçlu Davranışı Müdahale Programı-ÇMP3
Çocuklar için Saldırganlığı Önleme Müdahale Programı-ÇMP4
Adım Adım Değişim Programı
Gençler için Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Farkındalık Programı (GENÇ SAMBA)
Seminerler
Boş Zamanların Yapılandırılmasına Yönelik Faaliyetler
6. Denetimli serbestlik kapsamında çocuklara yönelik ne tür çalışmalar yapılmaktadır?
Denetimli serbestlik sistemine dâhil olan suça sürüklenen çocuklara yönelik risk ve ihtiyaç değerlendirme işlemleri neticesinde tespit edilen ihtiyaçlara yönelik çalışmalar planlanmaktadır. Bu kapsamda suça sürüklenen çocuklara yönelik bireysel görüşmeler ve Temel Yaklaşım, Madde Kullanımını Önleme, Genel Suçlu Yaklaşımı, Saldırganlığı Önleme, Gençler için Sigara, Alkol, Madde Bağımlılığı Farkındalık, Adım Adım Değişim, Görüşme ve İlişki Geliştirme Becerileri, Etkin İletişim Becerileri, Öfke Yönetimi ve Bilinçli Farkındalık gibi programlar uygulanmaktadır. Bu çalışmaların yanı sıra aile görüşmeleri, okul ve suça sürüklenen çocuk ile temas kuran diğer kurum ve kuruluşların temsilcileriyle görüşmeler ve iş birliği çalışmaları yapılmaktadır. Eğitim, iş, sağlık, ayni-nakdi yardım, boş zaman yapılandırma gibi hususlarda tespit edilen ihtiyaçlara yönelik ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirmeler yapılmakta ve ihtiyacın karşılanmasına yönelik ortak çalışmalar yürütülmektedir.
7. Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasını infaz etmek üzere ceza infaz kurumundan salıverilen hükümlüler hangi yükümlülüklere tabi tutulmaktadır?
Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezaların infazı; koşullu salıverilmesine belirli bir süre kalan iyi halli hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla cezanın koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilmesidir.
Talep üzerine infaz hakimliği tarafından hükümlü hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına karar verilmesi durumunda denetimli serbestlik müdürlüğünce yapılacak değerlendirme neticesinde denetim planı hazırlanır.
Bu karar kapsamında hükümlünün;
a) Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılma,
b) Bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulma,
c) Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme,
ç) Belirlenen programlara katılma,
yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tâbi tutulmasına karar verilir.
8. Terör suçlarından hükümlü bulunanlar, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezaların infaz edilmesi usulünden yararlanabilirler mi?
Kanunda yer alan koşul ve şartları taşıyan hükümlülerin hapis cezalarını denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaz edilmesi mümkündür.
9. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi kapsamında hapis cezaları denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaz edilen hükümlüler hangi hallerde kapalı ceza infaz kurumuna iade edilirler?
Ceza infaz kurumundan ayrıldıktan sonra, talebinde belirttiği denetimli serbestlik müdürlüğüne üç gün içinde müracaat etmeyen, hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim planına, denetimli serbestlik personelinin uyarılarına, denetim planında yükümlülüklerin infazına ilişkin belirlenen kurallara uymamakta ısrar eden ya da ceza infaz kurumuna geri dönmek isteyen hükümlüler, infaz hakimi kararı ile koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezalarının infazı için kapalı ceza infaz kurumuna gönderilebilirler.
